oyebode1_Mohammed HamoudGetty Images_food system Mohammed Hamoud/Getty Images

Een op rechten gebaseerd mondiaal voedselsysteem

LONDEN/WASHINGTON, DC/WARWICK – Met een wereldbevolking die in de komende eeuw naar verwachting een verbijsterende tien miljard individuen zal bereiken, doemt de vraag op hoe voedselzekerheid kan worden bereikt. Het huidige voedselsysteem is zeker niet op deze taak berekend: het slaagt er nu al niet in om de wereldbevolking te voeden en draagt bij aan de achteruitgang van het milieu. Radicale hervormingen zijn hard nodig.

Vorig jaar leden wereldwijd ongeveer 735 miljoen mensen honger. Zo’n 828 miljoen mensen waren ondervoed en bijna 148 miljoen kinderen onder de vijf jaar werden door ondervoeding geremd in hun ontwikkeling. Een gebrekkige toegang tot vers, heilzaam voedsel heeft ook bijgedragen aan de toename van obesitas in veel gemeenschappen, omdat mensen gedwongen zijn hun toevlucht te nemen tot ongezond voedsel. Obesitas verhoogt het risico op chronische ziekten zoals diabetes type 2, hartaandoeningen, beroertes, kanker en hoge bloeddruk.

Ondervoeding met alle gevolgen van dien (ondergewicht, overgewicht en een tekort aan micronutriënten) verhoogt de kwetsbaarheid voor infecties en voedt een schadelijke cyclus van ongunstige gezondheidsresultaten. Ondertussen eist de constante strijd om voldoende voeding te krijgen – zelfs om uithongering te voorkomen – zijn tol op de geestelijke gezondheid, wat leidt tot angst, stress, depressies en nog veel meer. Zoals een recent rapport van de Verenigde Naties onderstreept, zijn het recht op voedsel en het recht op gezondheid onlosmakelijk met elkaar verbonden.

Het voedselsysteem veroorzaakt ook ernstige schade aan het milieu. Het is verantwoordelijk voor ongeveer een kwart van de wereldwijde uitstoot van broeikasgassen en is daarmee een belangrijke aanjager van de klimaatverandering. Bovendien neemt de landbouw bijna de helft van het bewoonbare land in beslag. Gebieden waar ooit weelderige bossen en andere woeste gronden waren – waaronder grote delen van het Amazonewoud, dat van cruciaal belang is voor de gezondheid van de planeet – zijn gekapt om plaats te maken voor landbouw, met verwoestende gevolgen voor de biodiversiteit.

Het probleem wordt nog verergerd door het wijdverbreide gebruik van pesticiden, die zelfs bij relatief lage blootstelling in verband worden gebracht met meerdere nadelige gevolgen voor de gezondheid en het milieu voor landarbeiders, lokale gemeenschappen en ecosystemen. De vervuiling van de rivier de Pasión in Guatemala met malathion, een pesticide die wordt gebruikt op palmolieplantages, heeft geleid tot de dood van duizenden vissen, waardoor zo’n twaalfduizend mensen hun primaire voedselbron en de basis van hun levensonderhoud kwijtraakten.

De gevolgen van de tekortkomingen van het voedselsysteem worden onevenredig gevoeld door de armen en gemarginaliseerden, vooral in het Mondiale Zuiden. Ondervoeding komt vooral voor bij mensen met een laag inkomen of bij mensen die in armoede leven. In hogeinkomenslanden zoals Australië is het risico op obesitas onder de inheemse bevolking maar liefst anderhalf maal zo groot als bij de niet-inheemse bevolking in vergelijkbare gebieden.

Winter Sale: Save 40% on a new PS subscription
PS_Sales_Winter_1333x1000 AI

Winter Sale: Save 40% on a new PS subscription

At a time of escalating global turmoil, there is an urgent need for incisive, informed analysis of the issues and questions driving the news – just what PS has always provided.

Subscribe to Digital or Digital Plus now to secure your discount.

Subscribe Now

Het helpt niet dat zestig procent van de wereldwijde zaadmarkt in handen is van vier agrochemische bedrijven uit hogeinkomenslanden. De zaden die deze bedrijven leveren – en waarvan boeren in lageinkomenslanden afhankelijk zijn – zijn vaak voor gewassen die qua voedingswaarde niet divers zijn of niet voldoen aan de voedingsbehoeften van lokale gemeenschappen.

Het huidige systeem is duidelijk niet geschikt voor het beoogde doel. Maar pogingen om het te verbeteren zijn fundamenteel ontoereikend, omdat ze geen rekening houden met de diepe verbanden tussen voeding, gezondheid en het milieu. In plaats van elk probleem afzonderlijk aan te pakken, zou een betere aanpak gebaseerd zijn op de mensenrechten. Door te erkennen dat het recht op gezondheid, voedsel en een schoon milieu onlosmakelijk met elkaar verbonden zijn en van elkaar afhangen, kunnen we op al deze drie gebieden tegelijkertijd vooruitgang boeken. Zoals het Internationaal Verdrag inzake Economische, Sociale en Culturele Rechten bevestigt, verdienen alle mensen niet alleen toegang tot gezondheidsvoorzieningen, maar ook tot de onderliggende determinanten van gezondheid, zoals gezond voedsel en een duurzaam milieu.

De eerste stap is een alomvattend VN-verdrag over voedselsystemen dat rekening houdt met alle relevante rechten en actoren, en dat de gezondheids- en milieuschade vermindert die ontstaat in de hele voedselwaardeketen. Zo’n verdrag moet de behoeften en prioriteiten van lageinkomenslanden en kwetsbare groepen weerspiegelen, zoals mensen in armoede, ontheemden, vrouwen en kinderen. Het moet rekening houden met lokale kennis over het hele voedselsysteem, van productie, verwerking en verpakking tot promotie, distributie, verkoop en consumptie. Bij het betrekken van lokale gemeenschappen kan het NOURISHING beleidskader, ontwikkeld door het World Cancer Research Fund International, waardevolle lessen bieden.

Nu de stijgende voedselprijzen honger weer bovenaan de mondiale agenda hebben gezet, heeft de wereld een gouden kans om een op mensenrechten gebaseerde benadering van voedsel te hanteren, en de basis te leggen voor een gezondere, rechtvaardigere en duurzamere toekomst.

The views expressed here are not necessarily those of the United Nations.

Vertaling: Menno Grootveld

https://prosyn.org/Y3Uo1Sznl