nsofor7_ PIUS UTOMI EKPEIAFP via Getty Images_vaccines nigeria PIUS UTOMI EKPEI/AFP via Getty Images

Het dekoloniseren van het leiderschap in de mondiale gezondheidszorg

ABUJA – Gavi, de Vaccin Alliantie, heeft een Afrikaan gekozen als haar nieuwe chief executive officer. De benoeming van Muhammad Ali Pate, een hoogleraar aan de Harvard Universiteit en voormalig Nigeriaans minister van Volksgezondheid en Global Director for Health, Nutrition, and Population bij de Wereldbank, is een welkome ontwikkeling voor het hele Mondiale Zuiden, dat jammerlijk ondervertegenwoordigd is in het mondiale gezondheidsleiderschap. Maar alleen de keuze van Pate zal dit gebrek aan evenwicht niet kunnen corrigeren.

De benoeming van Pate is alom geprezen. Bill Gates van de Bill & Melinda Gates Foundation tweette: ‘Ik twijfel er niet aan dat hij de lessen zal inbrengen uit zijn indrukwekkende carrière in Nigeria en bij de Wereldbank om ervoor te zorgen dat kinderen toegang hebben tot levensreddende vaccins.’ De voorzitter van het bestuur van Gavi, José Manuel Barroso, voormalig voorzitter van de Europese Commissie, sloot zich hierbij aan en merkte op dat hij ernaar uitziet om ‘nauw samen te werken’ met Pate om de gelijkheid op het gebied van vaccins te bevorderen.

Barroso benadrukt terecht de kwestie van gelijkheid. Zoals de COVID-19-pandemie heeft aangetoond, blijven er enorme verschillen bestaan in de wereldwijde gezondheidszorg, waarbij sommige hoge-inkomenslanden levensreddende middelen, met name persoonlijke beschermingsmiddelen en vaccins, hebben opgepot. Wat de media bestempelden als ‘vaccin- nationalisme’ was in wezen dodelijk egoïsme, waarvoor het Mondiale Zuiden de prijs betaalde.

Samen met de Coalition for Epidemic Preparedness Innovations en de Wereldgezondheidsorganisatie probeerde Gavi deze uitkomst te voorkomen met het COVID-19 Vaccines Global Access-initiatief (COVAX). COVAX werd door de bedenkers ervan beschouwd als de ‘enige echt wereldwijde oplossing’ voor de COVID-19-pandemie, omdat het de ‘enige poging was om ervoor te zorgen dat mensen in alle uithoeken van de wereld’ toegang hadden tot vaccins, ‘ongeacht hun rijkdom.’

Maar COVAX voldeed bij lange na niet aan dit ideaal, niet in het minst omdat het een koloniale mentaliteit weerspiegelde. Zoals Ayoade Alakija, medevoorzitter van de African Union (AU) Vaccine Delivery Alliance, verklaarde, kwamen de mensen achter COVAX ‘niet naar ons Afrikanen toe, ze vroeg ons leiderschap en onze mensen niet: “Wat zouden jullie willen?”.’

Zoals Alakija impliceert, is leiderschap heel belangrijk. Hoewel het bereiken van wereldwijde gezondheidsdoelstellingen een collectieve inspanning moet zijn, kan het verschil worden gemaakt door degene die de weg baant. Daarom is het niet voldoende om mensen met uiteenlopende achtergronden en ervaringen eenvoudigweg op te nemen in initiatieven op het gebied van de mondiale gezondheid; diverse figuren moeten de kans krijgen om leiding te geven.

Winter Sale: Save 40% on a new PS subscription
PS_Sales_Winter_1333x1000 AI

Winter Sale: Save 40% on a new PS subscription

At a time of escalating global turmoil, there is an urgent need for incisive, informed analysis of the issues and questions driving the news – just what PS has always provided.

Subscribe to Digital or Digital Plus now to secure your discount.

Subscribe Now

Tot nu toe is dit zelden gebeurd. Op basis van een onderzoek bij 198 internationale organisaties concludeert het rapport 2020 Global Health 50/50 dat 83 procent van de wereldgezondheidsleiders afkomstig is uit hoge-inkomenslanden, die slechts zeventien procent van de wereldbevolking uitmaken. Bovendien is vijftig procent van de wereldgezondheidsleiders afkomstig uit slechts twee landen: de Verenigde Staten en het Verenigd Koninkrijk. En maar liefst 92 procent van de wereldgezondheidsleiders hebben hun academische titels behaald in hoge-inkomenslanden, waarvan acht procent aan Harvard heeft gestudeerd. Dit hardnekkige patroon vormt een ernstige belemmering voor de vooruitgang op het gebied van gelijkheid op het gebied van gezondheid, met inbegrip van gelijkheid op het gebied van vaccins.

Het lijdt dus geen twijfel dat de aanstelling van een Afrikaan om Gavi te leiden een stap in de goede richting is. En Pate lijkt zich in te zetten voor gelijke toegang tot vaccins. Daartoe moet een belangrijke prioriteit erin bestaan een uitgebreide verklaring van opschorting van de intellectuele-eigendomsrechten op COVID-19-vaccins, alsook op therapieën en diagnostica, te verkrijgen.

Zoals de Bill of Health van de Harvard Law School uitlegt, heeft het ministeriële besluit van de Wereldhandelsorganisatie ten aanzien van de TRIPS-overeenkomst, dat in juni 2022 werd bereikt, slechts een beperkte opschorting opgeleverd die betrekking heeft op octrooirechten op vaccins en op beschermde klinische proefgegevens voor gebruik bij het verlenen van wettelijke goedkeuring. Pate moet nauw samenwerken met zijn Nigeriaanse collega en WTO-directeur-generaal Ngozi Okonjo-Iweala om vóór de volgende pandemie een ruimere opschorting te verkrijgen.

Om de gelijkheid op het gebied van vaccins te vergroten, zullen de Afrikaanse leiders ook hun afhankelijkheid van donorfinanciering voor kindervaccinatieprogramma’s moeten verminderen. De armoedecijfers in Afrika zijn hoog, maar dat geldt ook voor de illegale geldstromen die het continent verlaten: jaarlijks gaat bijna 89 miljard dollar verloren als gevolg van illegale kapitaalvlucht. Leiders in de publieke, particuliere en non-profitsector moeten deze geldstromen blokkeren en de opbrengsten aanwenden voor armoedebestrijding en ontwikkelingsdoelstellingen, waaronder gezondheidsvereisten zoals vaccinatie.

Een grotere rol voor de lage- en middeninkomenslanden in de besluitvorming van het nieuwe Pandemic Fund van de Wereldbank is ook noodzakelijk. Het fonds is juist opgericht om deze landen te helpen investeren in hun capaciteit om uitbraken van infectieziekten te voorkomen, zich erop voor te bereiden en erop te reageren. Toch is het Africa CDC – verantwoordelijk voor de coördinatie van ziektepreventie en -bestrijding voor de 55 lidstaten van de AU – nog niet geaccrediteerd als een zogenaamde Implementing Entity. Een agentschap dat toezicht houdt op de gezondheidsbescherming van zestien procent van de wereldbevolking zou toch zeker volledig moeten kunnen deelnemen aan het Pandemic Fund.

Dat Pate deze leiderschapspositie krijgt, maakt mij als mede-Nigeriaan zowel trots als hoopvol voor de toekomst van de gezondheidszorg in het Mondiale Zuiden. Maar om de wereldwijde gezondheidssector te dekoloniseren en echte gelijkheid op het gebied van de gezondheid te bereiken, zal er meer moeten gebeuren. Hoe het ons gezamenlijk zal vergaan tijdens de volgende pandemie hangt hiervan af.

Vertaling: Menno Grootveld

https://prosyn.org/HR00iyEnl