BERLIJN – De cijfers van de eerste opiniepeilingen zijn binnen. Bij de aanstaande verkiezingen voor het Europees Parlement zou wel eens 25% van de zetels in handen kunnen komen van eurosceptische rechts-populistische partijen als de Italiaanse Liga, het Franse Rassemblement National (voorheen het Front National), en het Duitse Alternative für Deutschland. Nu zulke partijen al deel uitmaken van regeringscoalities in zeven lidstaten van de Europese Unie, en de nationale en Europese beleidsagenda's beïnvloeden, zijn de risico's voor het beleid tegen de klimaatverandering evident.
Volgens een nieuw rapport trekken zeven van de 21 rechts-populistische partijen in Europa de klimaatwetenschap expliciet in twijfel, terwijl elf partijen geen standpunt innemen of er een inconsistente benadering op na houden. Tijdens de afgelopen twee zittingstermijnen van het Europees Parlement stemde de meerderheid van de rechts-populistische partijen tegen ieder beleidsvoorstel van de EU op het gebied van het klimaat en de duurzame energie.
Intussen beginnen de gevolgen van het uitblijven van actie – die in veel delen van de wereld al steeds ernstiger worden – ook in Europa te bijten. De extreme droogte van de afgelopen zomer heeft bijgedragen aan het ontstaan van bosbranden in Griekenland, Portugal en Zweden, en aan het optreden van misoogsten in de Baltische landen, Duitsland, Ierland, Nederland, Scandinavië en Schotland. Vissen zijn gestikt in de Rijn. De economische verliezen, vooral in de agrarische productie en de binnenvaart, liepen in de miljoenen euro's.
Dit zijn slechts voorproefjes van wat ons te wachten staat als er niet heel snel agressief wordt opgetreden. Maar in plaats van het klimaatprobleem onder ogen te zien proberen de rechts-populistische partijen steun te winnen door bestaande frustraties over de “heersende elites” te exploiteren. Dit hebben we gezien bij het Brexit-referendum in Groot-Brittannië in 2016 en recentelijk bij de gewelddadige protesten van de Gele Hesjes in Frankrijk.
Maar het verhaal dat de populisten vertellen weerspiegelt maar al te vaak een verkeerde diagnose – moedwillig of niet – van de toestand van Europa. Ja, de ongelijkheid is scherp gestegen, maar dat is niet het gevolg van buitensporig links beleid. Het werkelijke probleem is het verdeeldheid zaaiende economische denken, dat concurrentie als een allesbepalende karaktertrek van menselijke relaties beschouwt.
De populistische gewoonte om alle progressieve beleidsmaatregelen te demoniseren, inclusief de maatregelen die bedoeld zijn om de duurzaamheid te bevorderen, zal alleen nog maar méér schade aanrichten. Maar dat geldt ook voor het volledig negeren van de populistische kritiek op het klimaatbeleid. Ondanks de manipulatieve manier waarop zij is verpakt, weerspiegelt deze kritiek vaak legitieme zorgen.
Je kunt bijvoorbeeld niet betwisten dat het klimaatdebat tot nu toe grotendeels technocratisch van aard is geweest, en dikwijls voorbij is gegaan aan sociale realiteiten. Maar door de indruk te versterken dat klimaatactie een fopspeen is waarvan louter de elite zal profiteren, heeft de populistische retoriek het wantrouwen in overheden, het multilateralisme en zelfs de wetenschap groter gemaakt, en daardoor de basis voor effectieve actie weggevaagd.
Mainstream politieke partijen – en voorstanders van klimaatactie in het algemeen – moeten beter hun best doen om te begrijpen waarom de kritiek van de populisten bij zo velen weerklank ondervindt. In het bijzonder moeten zij erkennen dat, zonder het juiste beheer, de pogingen om de mondialisering te bevorderen en de klimaatverandering aan te pakken grote – en oneerlijk verdeelde – kosten met zich kunnen meebrengen. Dat is precies de boodschap die de protesten van de Gele Hesjes, die werden veroorzaakt door een verhoging van de dieselaccijns die niet was ingebed in een bredere sociale hervorming of herverdelingsstrategie, moesten uitdragen. Om het vertrouwen te herstellen moeten de beleidsmakers het over trade-offs hebben en transparanter zijn over de onzekerheden.
Tot op zekere hoogte wordt deze boodschap al ter harte genomen. De 2030 Agenda for Sustainable Development (Agenda voor Duurzame Ontwikkeling), de voorgestelde Green New Deal in de Verenigde Staten, en de beweging die pleit voor een “rechtvaardige transitie” willen er allemaal voor zorgen dat klimaatstrategieën niet alleen effectief zijn, maar ook eerlijk en ingebed in holistische beleidskaders. Toch moet er nog meer worden gedaan. Europa-brede samenwerking op energiegebied zal bijvoorbeeld de nadruk moeten leggen op diversificatie en netwerk-integratie, waarvan perifere regio's en armere delen van de samenleving kunnen profiteren, en op de reductie van de energie-import.
Maar zelfs als we rekening houden met de legitieme kritiek moeten we ons verzetten tegen de verwoestende gevolgen van de populistische verhalen, die dikwijls worden gekenmerkt door angstzaaierij en opportunisme. Voorstanders van klimaatactie moeten alternatieve verhalen propageren, die enthousiasme wekken voor echte politieke en sociale verandering. Zij moeten de kiezers ervan zien te overtuigen dat klimaatactie een instrument is voor het verbeteren van de levensstandaard, het bevorderen van de sociale gerechtigheid, het garanderen van een gezond leefklimaat, het moderniseren van de economie en het verhogen van de concurrentiekracht.
Rechts-populistische partijen zouden heel goed terreinwinst kunnen boeken bij de verkiezingen voor het Europees Parlement in mei. Maar dat betekent niet dat klimaatactie een doodgeboren kindje is. De sleutel tot succes voor degenen die het cruciale belang van klimaatactie inzien zal het naar voren brengen van robuuste, geloofwaardige strategieën zijn, die gericht zijn op sociale en economische rechtvaardigheid. Als die de kern gaat uitmaken van een nieuw Europees politiek narratief, kan een rechtvaardige klimaattransitie Europa helpen de populistische val te vermijden.
Vertaling: Menno Grootveld
BERLIJN – De cijfers van de eerste opiniepeilingen zijn binnen. Bij de aanstaande verkiezingen voor het Europees Parlement zou wel eens 25% van de zetels in handen kunnen komen van eurosceptische rechts-populistische partijen als de Italiaanse Liga, het Franse Rassemblement National (voorheen het Front National), en het Duitse Alternative für Deutschland. Nu zulke partijen al deel uitmaken van regeringscoalities in zeven lidstaten van de Europese Unie, en de nationale en Europese beleidsagenda's beïnvloeden, zijn de risico's voor het beleid tegen de klimaatverandering evident.
Volgens een nieuw rapport trekken zeven van de 21 rechts-populistische partijen in Europa de klimaatwetenschap expliciet in twijfel, terwijl elf partijen geen standpunt innemen of er een inconsistente benadering op na houden. Tijdens de afgelopen twee zittingstermijnen van het Europees Parlement stemde de meerderheid van de rechts-populistische partijen tegen ieder beleidsvoorstel van de EU op het gebied van het klimaat en de duurzame energie.
Intussen beginnen de gevolgen van het uitblijven van actie – die in veel delen van de wereld al steeds ernstiger worden – ook in Europa te bijten. De extreme droogte van de afgelopen zomer heeft bijgedragen aan het ontstaan van bosbranden in Griekenland, Portugal en Zweden, en aan het optreden van misoogsten in de Baltische landen, Duitsland, Ierland, Nederland, Scandinavië en Schotland. Vissen zijn gestikt in de Rijn. De economische verliezen, vooral in de agrarische productie en de binnenvaart, liepen in de miljoenen euro's.
Dit zijn slechts voorproefjes van wat ons te wachten staat als er niet heel snel agressief wordt opgetreden. Maar in plaats van het klimaatprobleem onder ogen te zien proberen de rechts-populistische partijen steun te winnen door bestaande frustraties over de “heersende elites” te exploiteren. Dit hebben we gezien bij het Brexit-referendum in Groot-Brittannië in 2016 en recentelijk bij de gewelddadige protesten van de Gele Hesjes in Frankrijk.
Maar het verhaal dat de populisten vertellen weerspiegelt maar al te vaak een verkeerde diagnose – moedwillig of niet – van de toestand van Europa. Ja, de ongelijkheid is scherp gestegen, maar dat is niet het gevolg van buitensporig links beleid. Het werkelijke probleem is het verdeeldheid zaaiende economische denken, dat concurrentie als een allesbepalende karaktertrek van menselijke relaties beschouwt.
De populistische gewoonte om alle progressieve beleidsmaatregelen te demoniseren, inclusief de maatregelen die bedoeld zijn om de duurzaamheid te bevorderen, zal alleen nog maar méér schade aanrichten. Maar dat geldt ook voor het volledig negeren van de populistische kritiek op het klimaatbeleid. Ondanks de manipulatieve manier waarop zij is verpakt, weerspiegelt deze kritiek vaak legitieme zorgen.
BLACK FRIDAY SALE: Subscribe for as little as $34.99
Subscribe now to gain access to insights and analyses from the world’s leading thinkers – starting at just $34.99 for your first year.
Subscribe Now
Je kunt bijvoorbeeld niet betwisten dat het klimaatdebat tot nu toe grotendeels technocratisch van aard is geweest, en dikwijls voorbij is gegaan aan sociale realiteiten. Maar door de indruk te versterken dat klimaatactie een fopspeen is waarvan louter de elite zal profiteren, heeft de populistische retoriek het wantrouwen in overheden, het multilateralisme en zelfs de wetenschap groter gemaakt, en daardoor de basis voor effectieve actie weggevaagd.
Mainstream politieke partijen – en voorstanders van klimaatactie in het algemeen – moeten beter hun best doen om te begrijpen waarom de kritiek van de populisten bij zo velen weerklank ondervindt. In het bijzonder moeten zij erkennen dat, zonder het juiste beheer, de pogingen om de mondialisering te bevorderen en de klimaatverandering aan te pakken grote – en oneerlijk verdeelde – kosten met zich kunnen meebrengen. Dat is precies de boodschap die de protesten van de Gele Hesjes, die werden veroorzaakt door een verhoging van de dieselaccijns die niet was ingebed in een bredere sociale hervorming of herverdelingsstrategie, moesten uitdragen. Om het vertrouwen te herstellen moeten de beleidsmakers het over trade-offs hebben en transparanter zijn over de onzekerheden.
Tot op zekere hoogte wordt deze boodschap al ter harte genomen. De 2030 Agenda for Sustainable Development (Agenda voor Duurzame Ontwikkeling), de voorgestelde Green New Deal in de Verenigde Staten, en de beweging die pleit voor een “rechtvaardige transitie” willen er allemaal voor zorgen dat klimaatstrategieën niet alleen effectief zijn, maar ook eerlijk en ingebed in holistische beleidskaders. Toch moet er nog meer worden gedaan. Europa-brede samenwerking op energiegebied zal bijvoorbeeld de nadruk moeten leggen op diversificatie en netwerk-integratie, waarvan perifere regio's en armere delen van de samenleving kunnen profiteren, en op de reductie van de energie-import.
Maar zelfs als we rekening houden met de legitieme kritiek moeten we ons verzetten tegen de verwoestende gevolgen van de populistische verhalen, die dikwijls worden gekenmerkt door angstzaaierij en opportunisme. Voorstanders van klimaatactie moeten alternatieve verhalen propageren, die enthousiasme wekken voor echte politieke en sociale verandering. Zij moeten de kiezers ervan zien te overtuigen dat klimaatactie een instrument is voor het verbeteren van de levensstandaard, het bevorderen van de sociale gerechtigheid, het garanderen van een gezond leefklimaat, het moderniseren van de economie en het verhogen van de concurrentiekracht.
Rechts-populistische partijen zouden heel goed terreinwinst kunnen boeken bij de verkiezingen voor het Europees Parlement in mei. Maar dat betekent niet dat klimaatactie een doodgeboren kindje is. De sleutel tot succes voor degenen die het cruciale belang van klimaatactie inzien zal het naar voren brengen van robuuste, geloofwaardige strategieën zijn, die gericht zijn op sociale en economische rechtvaardigheid. Als die de kern gaat uitmaken van een nieuw Europees politiek narratief, kan een rechtvaardige klimaattransitie Europa helpen de populistische val te vermijden.
Vertaling: Menno Grootveld