benami219_MANDEL NGANAFP via Getty Images_trumpnetanyahu Mandel Ngan/AFP via Getty Images

De oorzaken en gevolgen van de comeback van Trump

TEL AVIV – Tijdens de zojuist afgesloten Amerikaanse verkiezingscampagne heb ik geen opiniepeilingen gevolgd, me niet verdiept in ‘op bewijs gebaseerde’ voorspellingen of ‘deskundige’ analyses van de race gelezen. Zodra ik zag dat enkele van de beroemdste gezichten in de Amerikaanse popcultuur – van Taylor Swift en Beyoncé tot Oprah Winfrey en Bruce Springsteen – campagne voerden voor vicepresident Kamala Harris, wist ik dat ze zou gaan verliezen.

Dit lijkt misschien contra-intuïtief: deze beroemdheden hebben miljoenen fans, dus het is logisch dat ze miljoenen kiezers kunnen beïnvloeden. Maar bij verkiezingen die door de ene partij worden geframed als een strijd tussen ‘het volk’ en ‘de elite,’ is jezelf associëren met ultra-rijke beroemdheden – mensen die in omheinde landhuizen wonen, in privéjets vliegen en geflankeerd door bewakers door openbare straten lopen – een verliezende strategie. Het laatste wat de mensen willen, nu ze worstelen met hoge prijzen en vrezen voor hun toekomst, is dat elites hen vertellen hoe ze moeten stemmen.

Dit gevoel is niet uniek voor de Verenigde Staten. Israëls progressieve links heeft altijd kunnen rekenen op de overweldigende steun van muzikanten, kunstenaars en filmmakers; haar vertegenwoordigers krijgen altijd de steun van de progressieve krant Haaretz. En dit links heeft in geen generatie een verkiezingsoverwinning behaald. Zoals een vriend ooit zei: als je de verkiezingen wilt winnen, zorg er dan voor dat Haaretz tegen je is. Zou Donald Trump niet hetzelfde kunnen zeggen over The New York Times?

Veel van de 73 miljoen Amerikanen die bij deze verkiezingen op Trump stemden, werden gemotiveerd door legitieme grieven over zaken als economische onzekerheid en immigratie. Je kunt kritiek hebben op hun klaarblijkelijke bereidheid om Trumps vrouwonvriendelijke en anderszins beledigende retoriek te accepteren, zijn gewoonte om bondgenoten in de steek te laten en democratische normen met voeten te treden, en zijn overduidelijke autoritaire ambities. Je zou het verwerpelijk kunnen vinden om een stem uit te brengen op een kandidaat die, na het verliezen van de vorige verkiezingen, een menigte van zijn aanhangers aanzette om naar het Amerikaanse Capitool te marcheren om de certificering van de resultaten te verstoren. Maar of Democratische leiders nu wel of niet blij zijn met de prioriteiten van deze kiezers, ze doen er waarschijnlijk niet goed aan grote delen van het electoraat te kleineren, bijvoorbeeld door ze ‘deplorables’ te noemen, zoals Hillary Clinton deed tijdens de campagne van 2016, of te impliceren dat ze ‘vuilnis’ zijn, zoals Joe Biden vorige maand deed.

Nogmaals, de VS zijn niet uniek in dit opzicht. In Israël – waar, net als in Amerika, verkiezingen deel uitmaken van een permanente cultuuroorlog – wordt aangenomen dat de denigrerende opmerkingen van wijlen komiek Dudu Topaz in 1981 over aanhangers van de rechts-populistische Likud-partij zwevende kiezers ertoe hebben aangezet om Likud-leider Menachem Begin te steunen in plaats van de leider van Arbeiderspartij, Shimon Peres. In 2015 was het schrijver Yair Garbuz die hielp om de kiezers van Binyamin Netanyahu te mobiliseren door hen ‘talismankussers en aanbidders van de graven van heiligen’ te noemen.

Hoe dan ook, als een mislukte opstand niet genoeg is om mensen tegen Trump in het geweer te brengen, zullen de steunbetuigingen van beroemdheden dan echt werken? Dit brengt ons bij een andere tekortkoming van links: de neiging om de kracht en duurzaamheid van de aantrekkingskracht van hun tegenstanders te onderschatten. Toen Likud in 1977 opkwam, zag links dat als een eenmalige aberratie. Vandaag is Netanyahu van Likud de langstzittende premier in de geschiedenis van Israël. In Amerika lijkt het Trump-fenomeen, dat in 2016 nog werd afgedaan als een toevalstreffer, eveneens een hardnekkige trend.

Winter Sale: Save 40% on a new PS subscription
PS_Sales_Winter_1333x1000 AI

Winter Sale: Save 40% on a new PS subscription

At a time of escalating global turmoil, there is an urgent need for incisive, informed analysis of the issues and questions driving the news – just what PS has always provided.

Subscribe to Digital or Digital Plus now to secure your discount.

Subscribe Now

Ondanks zijn opruiende retoriek en volslagen gebrek aan respect voor de waarheid, geniet Netanyahu de standvastige steun van een groot deel van de werkende bevolking, religieuze conservatieven en andere groepen voor wie ‘progressieve’ waarden, van samenwerking en het sluiten van compromissen tot gendergelijkheid, anathema zijn. Hetzelfde geldt voor Trump – de eerste Republikein die de ‘popular vote’ wint in twee decennia.

Ondanks het feit dat ze rijk en bevoorrecht zijn, presenteren zowel Trump als Netanyahu zichzelf als uniek gekwalificeerd om de onaanraakbare progressieve elites en hun bondgenoten, niet in de laatste plaats de mainstream media, uit te dagen. Links doorziet misschien hun beweringen dat ze in het belang van het volk handelen, maar dat is nog geen reden om aan te nemen dat de kiezers dat ook zullen doen.

Als de Democraten er niet in slagen om Trump effectief op de proef te stellen, zal dat verstrekkende gevolgen hebben. Om te beginnen zal de overwinning van Trump een stimulerend effect hebben op soortgelijke autoritaire projecten wereldwijd. De wereld is verwikkeld in een ideologische strijd tussen autocratische regimes – denk aan China, Iran, Noord-Korea en Rusland – en democratieën. Als het democratische kamp wil zegevieren, is het leiderschap van de VS essentieel. Onder Trump is dat leiderschap onzeker.

Trump lijkt bijvoorbeeld bereid Oekraïne in de steek te laten. Er is reden om te denken dat hij zou kunnen beginnen met een oproep om de frontlinies te bevriezen. Maar hoewel dit de weg zou kunnen vrijmaken voor vredesonderhandelingen met Rusland, roept het ook het spookbeeld op van het Verdrag van München, waarbij Groot-Brittannië en Frankrijk in 1938 een deel van Tsjecho-Slowakije opofferden aan Adolf Hitler. Oekraïne dwingen om grote hoeveelheden grondgebied aan Rusland af te staan zal geen ‘vrede voor onze tijd’ brengen, net zo min als het Sudetenland aan Nazi-Duitsland geven Hitler ervan weerhield om zes maanden later de rest van Tsjecho-Slowakije te bezetten en weer zes maanden later de Tweede Wereldoorlog te beginnen.

Zo’n scenario zou vooral catastrofaal zijn voor Europa, dat niet voorbereid is om de last van de oorlogsinspanningen van Oekraïne alleen te dragen. Wat het nog erger maakt voor Europa, is dat Trumps veelvuldige kritiek op de NAVO – inclusief (niet onredelijk) het feit dat de Europese lidstaten niet voldoen aan hun doelstellingen voor de militaire uitgaven – twijfels heeft doen rijzen over zijn betrokkenheid bij het bondgenootschap. Hij zou zelfs tarieven kunnen heffen op importen uit de Europese Unie, zoals hij deed tijdens zijn eerste presidentschap, in een poging om de Amerikaanse industrie te beschermen.

Trumps isolationistische ‘America First’-aanpak heeft ook gevolgen voor Taiwan, waaraan hij waarschijnlijk niet het soort defensiegaranties zal aanbieden die Biden heeft voorgesteld. Dat zou goed nieuws zijn voor China, hoewel Trump voor het overige zijn confronterende benadering van het land zal handhaven.

Onder degenen die de overwinning van Trump vieren zijn Netanyahu en zijn bondgenoten, die verwachten dat ze vrij spel zullen krijgen om hun kolonisatieproject op de Palestijnse Westelijke Jordaanoever voort te zetten. Maar ze zouden er snel achter kunnen komen dat Trumps drang om Amerika’s betrokkenheid in buitenlandse aangelegenheden te verminderen ook geldt voor het Midden-Oosten.

Ondanks zijn opruiende retoriek heeft Trump geen neiging tot oorlog vertoond. Het is dus waarschijnlijk dat hij druk zal uitoefenen op Israël om de gevechten in Gaza en Libanon te beëindigen, zelfs als dat betekent dat Netanyahu zijn dierbare coalitie van extremisten moet ontbinden die er fantasieën op nahouden over het opbouwen van een nieuwe orde in het Midden-Oosten door oorlog te voeren met Iran. De VS bij zo’n onderneming betrekken is lang Netanyahu’s droom geweest. Maar in tegenstelling tot Biden zal Trump zichzelf niet politiek opofferen in naam van het radicale zionisme.

Vertaling: Menno Grootveld

https://prosyn.org/IKF9V17nl