zizek30_Fatima ShbairGetty Images_gaza Fatima Shbair/Getty Images

Protesten van wanhoop

LJUBLJANA – Dit zijn gekke tijden. Bijbelse ontwrichtingen in de natuur, zoals de herhaalde stortregens in Dubai of de massale vissterfte in het oververhitte reservoir van Vietnam, lijken een afspiegeling te zijn van onze oververhitte politiek en sociale omgeving.

Op zulke momenten is het cruciaal om het hoofd koel te houden en alle vreemde verschijnselen zo nauwkeurig, objectief en onpartijdig mogelijk te analyseren. En weinig fenomenen zijn tegenwoordig vreemder dan de protesten rond Israëls bombardementen en invasie van Gaza als reactie op de terroristische aanval van Hamas afgelopen oktober.

We moeten de retoriek van sommige gepolitiseerde moslims erkennen, zoals van diegenen die onlangs demonstreerden in Hamburg, Duitsland, onder het scanderen van ‘Kalifat ist die Lösung’ (‘Het Kalifaat is de oplossing’). En we moeten toegeven dat, ondanks de massale aanwezigheid van joden onder de demonstranten, zich op zijn minst een paar echte antisemieten onder hen bevinden (net zoals er in Israël een paar genocidale maniakken zijn).

Hoewel veel commentatoren de parallel hebben opgemerkt tussen de pro-Palestijnse demonstraties van vandaag en de studentenprotesten tegen de Vietnamoorlog in 1968,  wijst de Italiaanse filosoof Franco Berardi op een belangrijk verschil. Retorisch gezien, althans, identificeerden de demonstranten van 1968 zich expliciet met de anti-imperialistische Viet Cong-positie en een breder, positief socialistisch project, terwijl de demonstranten van vandaag zich maar zelden identificeren met Hamas en zich in plaats daarvan ‘identificeren met de wanhoop.’

Zoals Berardi het verwoordt: ‘Wanhoop is de psychologische en ook culturele eigenschap die de brede identificatie van jongeren met de Palestijnen verklaart. Ik denk dat de meerderheid van de studenten vandaag de dag bewust of onbewust een onomkeerbare verslechtering van de levensomstandigheden verwacht, een onomkeerbare klimaatverandering, een langdurige periode van oorlog en het dreigende gevaar van een nucleaire escalatie van de conflicten die op veel punten van de geopolitieke kaart aan de gang zijn.’

Het is moeilijk de situatie beter uit te leggen dan dat. De obsceen-repressieve reactie van de autoriteiten op de protesten ondersteunt de hypothese van Berardi. Het harde optreden is niet ingegeven door de angst dat de protesten een nieuwe politieke beweging op gang zullen brengen; het is eerder een uiting van paniek – een vergeefse weigering om de wanhoop die onze samenlevingen doordringt onder ogen te zien.

PS_Sales_BacktoSchool_1333x1000_Promo

Don’t go back to school without Project Syndicate! For a limited time, we’re offering PS Digital subscriptions for just $50.

Access every new PS commentary, our suite of subscriber-exclusive content, and the full PS archive.

Subscribe Now

Tekenen van deze paniek zijn overal, dus sta me toe om slechts twee voorbeelden te geven. In de eerste plaats stuurden twaalf Amerikaanse senatoren eind vorige maand een brief naar het Internationaal Strafhof (ICC) waarin ze dreigden met sancties als het Strafhof zou besluiten een arrestatiebevel uit te vaardigen tegen de Israëlische premier Binyamin Netanyahu.

Hoewel dit een strikt Republikeinse onderneming was, heeft de regering van president Joe Biden ook druk uitgeoefend op het ICC om Israëlische functionarissen niet aan te klagen voor oorlogsmisdaden begaan in Gaza. Dergelijke dreigementen betekenen niets minder dan de teloorgang van gedeelde mondiale waarden. Hoewel dit ideaal altijd al enigszins hypocriet was (de Verenigde Staten hebben bijvoorbeeld geweigerd om lid te worden van het ICC), hielden regeringen het tenminste in de geest nog wel hoog.

Het tweede recente voorbeeld ondersteunt dezelfde conclusie. Op 4 mei weigerde Frankrijk (gehoor gevend aan een door Duitsland uitgevaardigd visumverbod) de toegang aan Ghassan Abu-Sitta, een Brits-Palestijnse chirurg die voor de Franse Senaat zou getuigen over wat hij had gezien toen hij slachtoffers van de oorlog in Gaza behandelde. Met zulke grove daden van censuur en marginalisatie voor onze ogen is het niet langer overdreven om te stellen dat onze democratieën aan het afbrokkelen zijn.

Iedereen weet dat de situatie in Gaza onaanvaardbaar is. Maar er is veel energie gestoken in het uitstellen van het soort interventie dat deze crisis vereist.

Eén manier om de impasse te doorbreken is om publieke steun te bieden aan de studentenprotesten. Zoals de Amerikaanse senator Bernie Sanders het op 28 april verwoordde: ‘Wat Netanyahu’s rechtse, extremistische en racistische regering doet, is ongekend in de moderne geschiedenis van oorlogvoering… Op dit moment kijken we naar de mogelijkheid van massale hongersnood in Gaza. Als je die beschuldigingen uit, is dat niet antisemitisch. Het is de realiteit.’

Na de aanvallen van 7 oktober benadrukte Israël de rauwe werkelijkheid van wat Hamas had gedaan. Laat de beelden voor zichzelf spreken, zeiden de Israëlische autoriteiten. De brute moorden en verkrachtingen waren opgenomen door de daders en waren voor iedereen te zien. Er was geen behoefte aan complexe contextualisering.

Kunnen we nu niet hetzelfde zeggen over het Palestijnse lijden in Gaza? Laat de beelden voor zichzelf spreken. Zie de uitgehongerde mensen in opeengepakte geïmproviseerde tenten, de kinderen die langzaam sterven terwijl Israëlische raket- en droneaanvallen gebouwen blijven reduceren tot ruïnes, vervolgens tot puin en dan tot stof.

Ik moet denken aan wat Michael Ignatieff (toen nog journalist) in 2003 schreef over de Amerikaanse invasie van Irak: ‘Voor mij is de belangrijkste vraag wat het beste resultaat zou zijn voor het Iraakse volk – wat zal het meest waarschijnlijk de mensenrechten van 26 miljoen Irakezen verbeteren? Wat me altijd gek maakte over het verzet [tegen de oorlog] was dat het nooit over Irak ging. Het was een referendum over de Amerikaanse macht.’

Hetzelfde geldt niet voor de huidige anti-oorlogsprotesten. Die kunnen absoluut niet worden beschouwd als een referendum over Palestijnse, Israëlische of Amerikaanse macht, maar moeten gezien worden als een wanhopig pleidooi om simpelweg te stoppen met het doden van Palestijnen in Gaza.

Dus wat moet de regering-Biden doen (afgezien van het vervangen van vicepresident Kamala Harris door Taylor Swift op de stembiljetten later dit jaar)? Om te beginnen kunnen de VS zich aansluiten bij het wereldwijde initiatief om Palestina als staat te erkennen. De Palestijnse staat is geen obstakel voor vrede in het Midden-Oosten, maar een voorwaarde voor serieuze onderhandelingen tussen de twee partijen. Het afwijzen (of eindeloos uitstellen) van een dergelijke erkenning zal daarentegen onvermijdelijk de fatalistische conclusie ondersteunen dat oorlog de enige optie is.

Hoe vreemd het ook klinkt, we zijn getuige van een van de keerzijden van Amerika’s verlies aan hegemoniale macht (zoals dat ook het geval was met de terugtrekking van de VS uit Noord-Syrië en daarna Afghanistan). In het ideale geval zouden de VS Gaza gewoon binnenvallen vanaf zee, de vrede en orde herstellen en de bevolking humanitaire hulp bieden. Maar reken daar maar niet op. Je kunt er altijd op vertrouwen dat de VS een kans voorbij zullen laten gaan om hun overgebleven imperiale macht in te zetten voor een goed doel.

Slavoj Žižek, hoogleraar filosofie aan de European Graduate School, is internationaal directeur van het Birkbeck Institute for the Humanities aan de universiteit van Londen en de auteur van het recent verschenenChristian Atheism: How to Be a Real Materialist (Bloomsbury Academic, 2024).

https://prosyn.org/YIvwNWUnl