ochieng1_ JOHN WESSELSAFPGetty Images_ebola workers John Wessels/AFP/Getty Images

Zal vrijhandel de Afrikanen ziek maken?

NAIROBI – Eerder deze maand werd Gambia het tweeëntwintigste land dat het verdrag heeft geratificeerd over de African Continental Free Trade Area (de Afrikaanse Continentale Vrijhandelszone, kortweg AfCFTA). Het verdrag zal naar verwachting spoedig van kracht worden, als de tweeëntwintig landen hun ratificatiedocumenten bij de Afrikaanse Unie hebben ingediend (tot nu toe hebben negentien landen dat gedaan).

Door handelsbarrières weg te nemen en het vrije verkeer van goederen, diensten en mensen in heel Afrika mogelijk te maken, zou de AfCFTA kunnen helpen de gezamenlijke bestedingen van consumenten en het bedrijfsleven op het continent te laten oplopen naar $6,7 mrd in 2030. Maar de mogelijke impact van het nieuwe handelsblok op de gezondheid van ruim een miljard Afrikanen wordt nauwelijks besproken. Dat is een alarmerende nalatigheid.

De Afrikaanse Unie ziet de AfCFTA als een belangrijke stap op weg naar de integratie van het continent en de bevordering van de regionale handel. Gezien de ervaringen van andere vrijhandelsblokken roept het verdrag echter zorgen op over de verzwakking van met overheidsgeld gefinancierde volksgezondheidssystemen, de toenemende ongelijkheid in de toegang tot zorg, een medische brain-drain, hogere prijzen voor geneesmiddelen, toenemende consumptie van ongezonde producten, en de verspreiding van ziekten. Afrikaanse overheden moeten onmiddellijk in actie komen om deze risico's in te schatten en de potentiële negatieve gevolgen van de AfCFTA voor de gezondheidszorg tegen te gaan.

Net zoals dat voor andere handelsverdragen geldt, zullen de regels over het vrije verkeer van de AfCFTA mensen in staat stellen gebruik te maken van door de overheid gefinancierde gezondheidszorgdiensten in andere lidstaten. Dit zal het aantal buitenlandse patiënten dat op zoek is naar een behandeling doen toenemen in landen met betrekkelijk sterke gezondheidszorgsystemen, zoals Kenia en Oeganda. Maar burgers van deze landen zullen de gevolgen daarvan ondervinden als de ondergefinancierde medische diensten nog verder onder druk komen te staan. En omdat geen enkel land de gezondheidszorgsystemen van zijn buurlanden wil subsidiëren, kunnen de politieke spanningen ook stijgen.

De nieuwe vrijhandelszone zal naar verwachting tevens de groei bevorderen op het gebied van de particuliere gezondheidszorg, inclusief het medische toerisme. Naarmate de vraag naar behandelingen tegen kanker toeneemt, zal het reizen zonder visa mensen in de vijftien Afrikaanse landen waar geen radiotherapie beschikbaar is in staat stellen elders zorg te gaan zoeken.

Maar er zit ook een negatieve kant aan deze groei. Particuliere gezondheidszorgdiensten en medisch toerisme zetten clinici ertoe aan van armere naar rijkere landen te migreren, en van de publieke naar de particuliere gezondheidszorg. Dit leidt tot zwakkere, onderbezette volksgezondheidssystemen, vooral in armere landen. Bovendien zal de instroom van buitenlandse clinici de lokale medische professionals irriteren door de toegenomen concurrentie om banen.

HOLIDAY SALE: PS for less than $0.7 per week
PS_Sales_Holiday2024_1333x1000

HOLIDAY SALE: PS for less than $0.7 per week

At a time when democracy is under threat, there is an urgent need for incisive, informed analysis of the issues and questions driving the news – just what PS has always provided. Subscribe now and save $50 on a new subscription.

Subscribe Now

Er zijn ook zorgen dat de grote farmaceutische concerns zullen aandringen op restricties op de import van generieke geneesmiddelen in de AfCFTA-zone, zoals is gebeurd in Guatemala nadat het Midden-Amerikaanse Vrijhandelsverdrag van kracht werd. Dergelijke restricties drijven de kosten van deze geneesmiddelen op en doen de armen het meest pijn.

Het vrije verkeer van mensen vergroot ook het risico dat ziekten zich over de grenzen heen zullen verspreiden, met name als gevolg van de zwakke alarmsystemen en instabiliteit van sommige Afrikaanse landen. De aanhoudende Ebola-epidemie in de Democratische Republiek Congo is een grote zorg. Andere gevaarlijke infectieziekten zoals cholera kunnen zich ook verder en sneller verspreiden.

De percentages chronische ziekten kunnen eveneens toenemen. Epidemiologen hebben na de totstandkoming van andere handelsverdragen een stijging geregistreerd van de mate waarin obesitas, diabetes en hartziekten voorkomen. In diverse eilandstaten in de Pacific is de consumptie van fabrieksmatig bewerkte voedingsmiddelen en suikerhoudende dranken bijvoorbeeld toegenomen nadat de importbelasting op deze producten was opgeheven. Op dezelfde manier kan de consumptie van tabak en alcohol stijgen als grote multinationale bedrijven de bestaande regels gebruiken om landen te dwingen de reclamebeperkingen voor deze goederen af te schaffen.

Afrikaanse overheden moeten leren van de ervaringen van andere handelsblokken en nu in actie komen om de armen te beschermen tegen de onbedoelde gevolgen voor de volksgezondheid van een open handelsbeleid. AfCFTA-landen moeten wettelijke uitzonderingen nastreven om legitiem overheidsbeleid overeind te houden ter bescherming van het publiek welzijn, zoals het beleid dat is ontworpen om het gebruik van tabak omlaag te krijgen.

Om de druk die buitenlandse patiënten uitoefenen op de volksgezondheidsbudgetten van landen te verlichten moeten overheden overwegen een Afrikaanse ziektekostenverzekeringskaart in te voeren die vergelijkbaar is met degene die in de Europese Unie in gebruik is. Een dergelijk systeem zou de gastlanden compenseren voor de door de overheid bekostigde gezondheidszorgdiensten waar buitenlanders gebruik van maken.

Bovendien moeten Afrikaanse landen beleid ontwikkelen ten aanzien van medisch toerisme, dat zich uitstrekt tot medische visa voor de langere termijn en het grensoverschrijdend gebruik van ziektekostenverzekeringen mogelijk maakt. In plaats van de barrières te verhogen zouden professionele groeperingen moeten aandringen op gestandaardiseerde medische examens op het hele continent, om de kwakzalverij uit te roeien en de kwaliteit van de zorg te verhogen. Tenslotte zijn er extra investeringen nodig in gezondheidszorgdiensten en noodhulpcentra langs de grenzen om de verspreiding van besmettelijke ziekten tegen te gaan.

Afrikaanse landen moeten nu voor deze maatregelen lobbyen, voordat de AfCFTA van kracht wordt, omdat het moeilijk is handelsverdragen te herzien als zij eenmaal zijn geïmplementeerd. Bovendien kunnen handelsblokken makkelijk ineenstorten als overheden niet van tevoren belangrijke problemen aanpakken.

De AfCFTA kan Afrika enorme economische voordelen opleveren. Maar de mogelijke negatieve gevolgen voor de gezondheid van de Afrikanen mogen niet worden genegeerd.

Vertaling:Menno Grootveld

https://prosyn.org/ZmGFxLtnl