eu flags PATRICK HERTZOG/AFP/Getty Images

Het jaar van de waarheid voor Europa

BERLIJN – In politiek opzicht zal 2019 een bijzonder belangrijk jaar worden voor de Europese Unie. Het Verenigd Koninkrijk ligt momenteel op koers om op 29 maart 2019 de EU te verlaten. En na de verkiezingen voor het Europees Parlement in mei zullen bijna alle belangrijke leiderschapsposities in de EU in andere handen overgaan. Afhankelijk van hoe de zetels in het parlement verdeeld zullen worden, zou Europa dus getuige kunnen zijn van een grote herschikking van de macht tussen de lidstaten, binnen de instellingen van de EU, en tussen de lidstaten en het Europees Parlement.

De nieuwe machtsverdeling binnen de EU-instellingen zal grotendeels worden weerspiegeld op personeel gebied. Er zullen nieuwe presidenten worden benoemd voor de Europese Commissie, de Europese Raad, en de Europese Centrale Bank, en er zullen nieuwe Hoge Vertegenwoordigers van de Unie voor Buitenlandse Zaken en het Veiligheidsbeleid worden gekozen. Als de nationalistische, eurosceptische partijen de grootste groep in het Europees Parlement gaan vormen, kunnen deze benoemingen een abrupte breuk met het verleden betekenen.

De lidstaten van de EU zijn verdeelder dan ooit, zelfs over de meest fundamentele aspecten van het Europese project. De brede pro-Europese consensus uit het verleden heeft plaatsgemaakt voor de wederopbloei van het nationalisme. Bovendien is het oosten steeds meer tegenover het westen komen te staan, en het noorden tegenover het zuiden. Er zijn goede redenen om bang te zijn dat deze groter wordende scheuren zullen worden weerspiegeld in de nieuwe samenstelling van het Europees Parlement, waardoor een meerderheidsbestuur moeilijk zo niet onmogelijk wordt.

De huidige de facto grote coalitie tussen de conservatieve Europese Volkspartij (EVP) en de Progressieve Alliantie van Socialisten en Democraten (S&D) zal de verkiezingen waarschijnlijk niet overleven. Met name de S&D bevindt zich in een diepe – om niet te zeggen existentiële – crisis in heel Europa. En er zijn nieuwe spelers bijgekomen, waaronder het centristische La République En Marche! van de Franse president Emmanuel Macron en een heel scala aan radicaal eurosceptische en nationalistische partijen.

Gezien de ongekende prominentie van nationalistische partijen in deze verkiezingscyclus zullen de gebruikelijke pro forma Europese campagne-onderwerpen onvermijdelijk ondergesneeuwd raken. Dit zal een strijd zijn over Europa en de toekomst van de Europese democratie. Recente ontwikkelingen in een aantal lidstaten hebben fundamentele EU-beginselen in twijfel getrokken, zoals de rechtsstaat en de scheiding der machten. Over deze democratische instellingen, evenals vraagstukken als de Europese solidariteit en soevereiniteit, zal in de stemhokjes beslist worden.

Het behoeft geen betoog dat de parlementsverkiezingen verreikende gevolgen zullen hebben voor de toekomst van Europa in een snel veranderende wereld. De huidige president van de Verenigde Staten koestert zoveel minachting voor de EU dat velen het nu al hebben over “het einde van het Westen.” Een steeds revanchistischer Rusland voert oorlogen aan de Europese buitengrenzen en in Syrië. De Turkse president Recep Tayyip Erdoğan leidt zijn land op weg naar het autoritarisme. En China eist erkenning als mondiale macht.

Secure your copy of PS Quarterly: The Climate Crucible
PS_Quarterly_Q3-24_1333x1000_No-Text

Secure your copy of PS Quarterly: The Climate Crucible

The newest issue of our magazine, PS Quarterly: The Climate Crucible, is here. To gain digital access to all of the magazine’s content, and receive your print copy, subscribe to PS Premium now.

Subscribe Now

Erger nog, het recente besluit van de Amerikaanse president Trump om zich terug te trekken uit het uit 1987 daterende Verdrag over Kernraketten voor de Middellange Afstand met Rusland roept de dreiging op van een nieuwe wapenwedloop. En dit valt samen met een steeds erger wordende klimaatcrisis en een mondiale strijd om de hegemonie op het gebied van de kunstmatige intelligentie, waarvan de risico's nog steeds grotendeels onbekend zijn.

Tegen deze sombere achtergrond luidt de vraag wat er van Europa zal worden. Zullen de Europeanen erin slagen hun soevereiniteit te behouden, of zal hun zelf-toegebrachte onenigheid hen steeds afhankelijker maken van andere machten?

Pro-EU partijen moeten van de plek van Europa in de wereld een centrale kwestie in deze verkiezingscampagne maken; anders zullen ze een verwoestende nederlaag lijden door toedoen van de nieuwe nationalisten. Die willen terugkeren naar het verleden; het is aan de pro-Europeanen om antwoorden voor de toekomst te bieden.

Vergis u niet: een nationalistische overwinning volgend jaar zou de EU op haar grondvesten doen schudden en in een nieuwe diepe crisis doen belanden. Een nationalistische overwinning zou een nederlaag betekenen voor de fundamentele waarden van het Europese project. Gezien de omvang van de dreiging kunnen de pro-Europeanen er niet op rekenen dat alles bij het oude zal blijven. Recente omwentelingen in de partijsystemen van veel lidstaten hebben de electorale rekensommen grondig veranderd, en de pro-Europeanen moeten zich daaraan aanpassen.

Op mijn beurt voorzie ik dat de verkiezingen van volgend jaar dramatische veranderingen in Europa met zich mee zullen brengen. Hoe dan ook is het vraagstuk van Europa zelf nu gepolitiseerd en moet er nu een besluit over worden genomen. Er zal sprake zijn van een wedergeboorte van het nationalisme of van een overwinning voor democratie en eenheid op het niveau van de EU. Helaas mogen de pro-Europeanen niet hopen op hulp van buitenaf. In feite is het tegenovergestelde het geval: Europa moet waken voor buitenlandse inmenging in haar aangelegenheden – inclusief de verkiezingen.

De afgelopen jaren is vaak gezegd dat de EU lijdt aan een “democratisch tekort.” Maar de strijd voor een meerderheid in het Europees Parlement vertegenwoordigt in feite een grote kans voor de democratie. Pro-Europeanen hoeven alleen maar op tijd wakker te worden om die te grijpen – anders zullen de vijanden van Europa dat doen.

Vertaling: Menno Grootveld

https://prosyn.org/hswQnHvnl