Kan het centrum nog enige betekenis hebben?

PRINCETON – Het ambitieuze ʻBuild Back Betterʼ-plan van de Amerikaanse president Joe Biden is gestuit op en gepareerd door twee Democratische senatoren, Kyrsten Sinema uit Arizona en Joe Manchin uit West Virginia, die steevast worden omschreven als ʻcentrumpolitici.ʼ Veel waarnemers hebben zich afgevraagd wat dit etiket anno 2021 eigenlijk betekent. Het zijn niet alleen cynici die vermoeden dat deze figuren niet zozeer centristisch zijn als wel egocentrisch, louter en alleen geleid door de wens om herkozen te worden.

Volgens welke criteria moeten centrumpolitici worden beoordeeld? Die vraag is niet alleen urgent geworden in de Verenigde Staten, maar ook in Frankrijk, waar president Emmanuel Macron, die beloofd heeft een nieuw centrum in de Franse politiek te bouwen, komend voorjaar zal proberen herkozen te worden. Net als bij de twee Amerikaanse senatoren zien critici Macrons centrisme als een rookgordijn voor een politicus die in feite een rechts beleid voert en daarom het etiket ʻpresident van de rijkenʼ verdient.

De vraag is dus niet langer of het centrum stand kan houden; de vraag is of het centrisme enige betekenis heeft in de politiek van vandaag. De term had veel betekenis in de twintigste eeuw, die velen zagen als een tijdperk van ideologische uitersten. In het midden staan hield in dat men zich inzette voor de bestrijding van antidemocratische partijen en bewegingen. Maar zelfs toen al werden zelfverklaarde centristen vaak beschuldigd van kwade trouw. Met karakteristieke ironie rekende Isaiah Berlin, een liberaal bij uitstek, zichzelf tot ʻde miserabele centristen, de verachtelijke gematigden, de crypto-reactionaire sceptische intellectuelen.ʼ