Pessimisme ondanks vooruitgang

BERKELEY – De mensheid als geheel is nu rijker dan ooit in haar geschiedenis. En toch is er, van de kortetermijnuitdaging van de pandemie tot de existentiële dreiging van de opwarming van de aarde, een wijdverbreid gevoel dat de dingen misgaan. Het begin van een nieuw jaar is een gelegenheid voor hoop, maar is pessimisme nu niet toepasselijker?

Om die vraag te beantwoorden, moeten we onze huidige situatie in een bredere context bezien. Gedurende de eerste tienduizend jaar na de uitvinding van de landbouw had de mensheid geen enkele kans om ook maar in de buurt van een ʻutopieʼ te komen, ongeacht hoe men die term definieerde. Daarna, tijdens het leven van onze ouders en grootouders, kwam er iets in zicht dat dit ideaal benaderde. Toch zijn we er herhaaldelijk niet in geslaagd het te bereiken. Zoals mijn vriend wijlen Max Singer placht te zeggen: een werkelijk ʻmenselijke wereldʼ zal buiten bereik blijven totdat we de politiek van de verdeling van de rijkdom hebben uitgevogeld.

Tot een paar generaties geleden marcheerde de mensheid op een Malthusiaanse drumbeat. Door een trage technologische vooruitgang en een extreem hoog sterftecijfer was de bevolkingsomvang het allerbelangrijkst. In een wereld waar bijna een derde van de oudere vrouwen geen overlevende zonen of kleinzonen had, en dus geen sociale macht, was er een immense druk om in je vruchtbare jaren meer kinderen te krijgen. De resulterende bevolkingsgroei (zonder evenredige groei in de omvang van boerderijen) neutraliseerde iedere toename van productiviteit en inkomen door betere technologie, en hield de doorsnee levensstandaard laag en stagnerend.