borrell11_rterraUniversal Images Group via Getty Images_arctic melt rterraUniversal Images Group via Getty Images

Unijna wizja dla Arktyki

BRUKSELA – Skutki globalnego ocieplenia, rosnąca konkurencja o zasoby i rywalizacja geopolityczna w szybkim tempie zmieniają Arktykę. W odniesieniu do przyszłości tego regionu Unia Europejska ma z jednej strony interesy, o które musi zadbać, a z drugiej strony możliwości pozytywnego wpływu na rozwój. Zamierzamy zwiększyć nasze zaangażowanie w regionie poprzez działania w dziedzinie klimatu, współpracę międzynarodową, zrównoważony rozwój gospodarczy i stawianie dobra człowieka na pierwszym miejscu.

Dzięki Europejskiemu Zielonemu Ładowi Europa stanie się od 2050 r. pierwszym kontynentem neutralnym dla klimatu, zaś przyjęte przez nas prawnie wiążące zobowiązanie do ograniczenia emisji gazów cieplarnianych o 55 % do 2030 r. stanowi punkt odniesienia dla całego świata. W centrum unijnej strategii na rzecz Arktyki jest Zielony Ład i nowe podejście UE do wspierania zrównoważonej niebieskiej gospodarki. Jedną z naszych głównych propozycji jest niewydobywanie ropy naftowej, gazu i węgla, także w regionach arktycznych, oraz ustanowienie stałej obecności UE na Grenlandii.

Czas nagli. Wszyscy są zatroskani zmianą klimatu, przy czym zmiana ta postępuje dwakroć szybciej w Arktyce niż w innych częściach świata. Niektóre z odcinków wybrzeża regionu wkrótce będą wolne od lodu latem, a z biegiem czasu również i zimą. Topienie lodu i wiecznej zmarzliny uwalnia do atmosfery duże ilości metanu, co przyspiesza proces globalnego ocieplenia, zaś podnoszenie się poziomu mórz stanowi coraz większe zagrożenie dla społeczności nadbrzeżnych na całym świecie. W sprawozdaniu Międzyrządowego Zespołu ONZ ds. Zmian Klimatu z sierpnia 2021 r. podkreślono, że u podstaw tych zmian leżą działania człowieka.

Już teraz cofanie się lodu otwiera nowe szlaki żeglugowe i ułatwia dostęp do ropy naftowej, gazu i minerałów, których część w kluczowy sposób przyczynia się do zaspokojenia rosnącego światowego zapotrzebowania na innowacyjne produkty technologiczne. Nie dziwi więc fakt, że w Arktyce robi się tłoczno od podmiotów zwiększających tam swoje zaangażowanie. Rywalizacja strategiczna, którą tak dobrze znamy z innych części świata, w coraz większym stopniu zaczyna teraz kształtować krajobraz Arktyki.

Przykładem mogą być Chiny, które określiły się mianem „kraju blisko-arktycznego”, włączając polarny jedwabny szlak do swej Inicjatywy Pasa i Szlaku. Kraj ten intensywnie inwestuje w rosyjskie pola skroplonego gazu ziemnego i jest żywo zainteresowany krótszymi szlakami żeglugowymi. Tymczasem Rosja buduje ciężkie lodołamacze, oczekując, że Północna Droga Morska wzmocni żeglugę krajową i międzynarodową i odbudowuje w regionie potencjał wojskowy, który od czasów zimnej wojny był nieaktywny.

Wszystko to pokazuje, że Europa musi szeroko zdefiniować swe interesy geopolityczne w Arktyce, by móc wspierać tam stabilność, bezpieczeństwo i pokojową współpracę. Nie ulega wątpliwości, że główna odpowiedzialność w tym zakresie spoczywa na ośmiu państwach arktycznych, niemniej jednak wiele kwestii, z którymi boryka się ten region, rozwiązać można jedynie poprzez współpracę regionalną i wielostronną. UE rozszerzy zatem współpracę w takich kwestiach ze wszystkimi zainteresowanymi stronami, a zwłaszcza ze sprzymierzeńcami i partnerami, takimi jak Stany Zjednoczone, Kanada, Norwegia i Islandia.

Subscribe to PS Digital
PS_Digital_1333x1000_Intro-Offer1

Subscribe to PS Digital

Access every new PS commentary, our entire On Point suite of subscriber-exclusive content – including Longer Reads, Insider Interviews, Big Picture/Big Question, and Say More – and the full PS archive.

Subscribe Now

Przykładem mogą tu być morskie działania poszukiwawczo-ratownicze, gdzie potrzebujemy współpracy regionalnej lub okołobiegunowej między krajowymi strażami przybrzeżnymi i gdzie powinniśmy w większym stopniu wykorzystywać nasze systemy satelitarne w celu zmniejszenia ryzyka na morzu. Ponadto UE podejmuje intensywne działania zmierzające do tego, by umowa o zapobieganiu nieuregulowanym połowom dalekomorskim w środkowej części Oceanu Arktycznego stała się sukcesem. Innym priorytetem regionalnym jest kwestia włączenia społecznego: wyzwania, przed którymi stają tubylczy hodowcy reniferów, wykraczają poza granice poszczególnych państw. Współdziałając, osiągamy lepsze rezultaty także w innych dziedzinach: norm żeglugi bezemisyjnej, najlepszych praktyk w zakresie telemedycyny, energii ze źródeł odnawialnych czy ograniczenia zanieczyszczenia plastikiem.

Dzięki wieloletnim doświadczeniom we wspieraniu współpracy regionalnej UE będzie ważnym graczem. Jesteśmy wiodącym orędownikiem multilateralizmu i poważnie traktujemy nasze wielostronne zobowiązania – zwłaszcza te związane ze zwalczaniem zmiany klimatu. Poza tym Unia jest w oczywisty sposób częścią Arktyki. Terytoria trzech z naszych państw członkowskich leżą w tym regionie, a przyjmowane przez nas przepisy mają zastosowanie w pięciu państwach arktycznych. Działamy w szeregu organów regionalnych, w tym w Radzie Arktycznej, Euro-Arktycznej Radzie Morza Barentsa, w wymiarze północnym, w ramach którego współpracujemy z Rosją, Norwegią i Islandią – w szczególności w zakresie oczyszczania środowiska.

UE zwiększy zaangażowanie w Arktyce w całym spektrum politycznym. Wyrazem tego będzie również zwrócenie szczególnej uwagi na interesy i poglądy młodzieży i ludów tubylczych, które posiadają unikalną wiedzę na temat lokalnej topografii i są bezpośrednimi świadkami zmian stanowiących bezpośrednie zagrożenie dla nas wszystkich.

Nie ulega wątpliwości, że potrzebujemy zintegrowanego podejścia do wyzwań, które przed nami stoją. Oznacza to, że musimy stworzyć sprzężenie między – z jednej strony – naszymi celami w zakresie klimatu i środowiska, a – z drugiej strony – okazjami gospodarczymi i wspólnymi działaniami przeciwko wspólnym zagrożeniom dla bezpieczeństwa, w tym zagrożeniom wynikającym z kryzysu klimatycznego. Na przykład stymulowanie solidnej transformacji ekologicznej w regionach arktycznych umożliwi tworzenie tam miejsc pracy w sektorach takich jak energia neutralna pod względem emisji dwutlenku węgla oraz rozwijanie tam zrównoważonego podejścia do łączności, turystyki, rybołówstwa i innowacji.

Będziemy nadal wykorzystywać znaczący europejski budżet przeznaczony na badania i zgromadzoną w Europie wiedzę fachowa w dziedzinie nauk o Ziemi do lepszego zrozumienia skutków zmian klimatu i sposobów im zapobiegania. Ponadto będziemy również dążyć do zwiększenia strategicznej autonomii UE w zakresie minerałów istotnych dla zielonej transformacji, zapewniając, by wydobycie tych kluczowych surowców odbywało się zgodnie z najwyższymi normami środowiskowymi.

Arktyka stoi przed poważnymi, a nawet egzystencjalnymi wyzwaniami. UE zwiększy i zmodernizuje swoje zaangażowanie w tym regionie przyczynić się do tego, by rozwiązania oparte na współpracy zwyciężyły nad potencjalnie szkodliwą konkurencją strategiczną.

https://prosyn.org/Wp8DZJVpl